Sans-papiers, minderjarigen en onzekere contracten: Hierover gaat het proces tegen Deliveroo
Donderdag start het proces tegen maaltijdbezorger Deliveroo. Het bedrijf ligt al even onder vuur vanwege de precaire arbeidsomstandigheden van de koeriers. Een nieuwe doctoraatstudie van VUB-onderzoeker Elief Vandevenne toont bovendien aan dat mensen zonder papieren en minderjarigen regelmatig een account huren om in Brussel als maaltijdbezorger te kunnen werken bij diensten als Deliveroo of Uber Eats.
Donderdag buigt een rechter zich over de vraag of maaltijdbezorgbedrijf Deliveroo zijn koeriers onterecht laat werken als zelfstandigen, waardoor ze amper toegang hebben tot sociale rechten. Bedrijven als Deliveroo nemen geen werknemers aan met een vast contract, maar laat hun koeriers werken als zelfstandigen. De vraag is evenwel of het daadwerkelijk om zelfstandigheid gaat binnen de arbeidsomstandigheden van de koerierdienst.
Zelfstandigheid of schijnzelfstandigheid
Doordat Deliveroo geen koeriers aanneemt, maar ze laat werken als zelfstandige onderaannemers kan het bedrijf de loonkosten en sociale lasten drukken. Die kosten komen dan terecht bij de zelfstandige. Maar al enkele jaren is het onduidelijk of dat juridisch wel klopt, want de vrijheden die doorgaans bij een zelfstandigenstatuut horen, zijn er vaak niet bij die fietskoeriers. Deliveroo-koeriers werken tenslotte vaak maar voor één bedrijf en bepalen amper zelf hun routes en werkritme. Daardoor wordt er beweerd dat die koeriers in feite onder het gezag staan van die bedrijven en dus onterecht als zelfstandige werken en met andere woorden ‘schijnzelfstandige’ zijn. Als dat het geval is, strookt dat niet met de geldende arbeidswetgeving.
Deliveroo heeft zich in het verleden altijd sterk gemaakt dat de koeriers zelf kunnen bepalen wanneer ze werken en of ze een maaltijd gaan ophalen. Veel koeriers betwisten dat echter en zeggen dat ze ondergeschikt zijn aan het algoritme en platform van de koerierdienst.
Sans-papiers en minderjarigen
De resultaten van de doctoraatstudie van VUB-onderzoeker Elief Vandevenne tonen dat maaltijdkoeriers gemiddeld precairdere jobs hebben dan andere werknemers. «Met name door hun onzekere contracten, de lange en onregelmatige werkuren, het gebrek aan sociale zekerheid en de gemiddeld lage en onstabiele lonen. We vonden ook een relatie met hun algemeen welbevinden. Koeriers met hele precaire jobs zitten slechter in hun vel», merkt Vandevenne.
Het onderzoek gaf tegelijkertijd inzicht in andere werkgebonden praktijken. Koeriers zijn vaak jonge mannen met migratieachtergrond, zo blijkt 43% van de 170 ondervraagde maaltijdbezorgers niet in België geboren.
«Het huren van koerieraccounts is een courante praktijk, met name bij koeriers zonder papieren en minderjarigen», zegt Vandevenne «Het maakt de ambitie van vakbonden om precariteit binnen de jobs van koeriers tegen te gaan er niet gemakkelijker op. Stel immers dat donderdag blijkt dat koeriers werknemers zijn. Wat gebeurt er dan met de koeriers zonder papieren?»
Gelijkaardige rechtszaak in Nederland
In Nederland verscheen het bedrijf al eerder voor de rechter met dezelfde vraag: zijn de fietskoeriers van Deliveroo werknemers of ondernemers? In 2019 stelde een rechter al vast dat fietskoeriers daadwerkelijk schijnzelfstandigen waren en als werknemers betaald moesten worden. Daarop ging het bedrijf in hoger beroep, waar in februari 2021 opnieuw vastgesteld werd dat fietskoeriers van Deliveroo werknemers zijn en zo behandeld moesten worden.
Ook in het Verenigd Koninkrijk verscheen al een zaak over het statuut van Uberchauffeurs, die op een gelijkaardige manier tewerkgesteld worden als fietskoeriers van Deliveroo. Ook daar werd bepaald dat chauffeurs van Uber niet behandeld mogen worden als zelfstandigen.