MOVIES. Mahamat-Saleh Haroun keert in ‘Lingui’ terug naar zijn thuisland Tsjaad: «Slechts enkele oude mannen zijn niet mee»
Hoe beëindig je een zwangerschap in een regio waar abortus nog strafbaar is? In zijn negende film toont regisseur Mahamat-Saleh Haroun (‘Un homme qui crie’) zijn thuisland Tsjaad als een plek vol hardheid, vindingrijkheid en solidariteit.
In ‘Lingui’ helpt een moeder haar dochter om abortus te plegen. Hoe heb je de twee hoofdactrices gekozen?
Schrikte het onderwerp abortus hen niet af?
«Helemaal niet! Aanvankelijk zag ik Achouackh niet echt in de rol van Amina, maar zij wilde het absoluut doen. Omdat ze gescheiden is, en om dat ze in het verhaal gelooft. Ze herkende zichzelf in de problematiek van een alleenstaande moeder. Ze kwam naar de repetities, vertrouwde haar baby van twee maanden toe aan een kindermeisje en kwam om de twee uur naar buiten om borstvoeding te geven. Die verbetenheid deed me inzien dat ze begreep wat ik wou bereiken. Als je zoveel moeite doet, is het niet enkel voor de lol. Het is een soort liefdesverklaring. Je voelt dat je geen keuze hebt.»
‘Lingui’ gaat over het taboe dat in Tsjaad nog bestaat rond abortus. Ook in de steden?
«Je zou het niet zeggen, maar de film speelt zich af in een buitenwijk van N’Djamena, de hoofdstad! Het toont aan dat die stad zich voortdurend uitbreidt en daarbij een hoop nieuwe inwoners aantrekt. Die plaatsen zijn niet officieel en zijn gehuld in een diepe schaduw. Als je de indruk hebt dat dit verhaal zich in een dorp afspeelt, heb ik mijn doel bereikt.»
Amina vecht voor haar dochter. Wou je tegelijk ook verschillende facetten van de Tsjadische samenleving verkennen?
«Ik wou het hebben over overleven, en over de solidariteit die ermee gepaard gaat. Daar verwijst de titel ook naar. ‘Lingui’ betekent ‘heilige banden’, een cruciaal onderdeel van hoe wij samenleven. In Tsjaad hebben de mensen zoveel noden dat problemen onmiddellijk opgelost worden. Je maakt er voortdurend kleine mirakels mee. Ik wou die ‘lingui’ in het scenario verwerken, tonen dat het leven doorgaat en dat wij daar een hand in hebben.»
Er is ook een personage dat die ‘lingui’ verbreekt. Wat is zijn rol?
«De buurman is een essentiële figuur in de Tsjadische cultuur. De bedoeling is dat buren voor elkaar zorgen. We zeggen zelfs dat de eerste vraag die je in de hemel moet beantwoorden is hoe je met je buren opschiet. Ik vond het interessant om er een verrader van te maken die dat sociale contract verbreekt.»
Zonder te veel te verklappen: hoe belangrijk is het idee van geheimen tussen vrouwen?
«Die scène over een onuitgesproken verbond is fictief. Het is een geschenk dat ik aan mijn personages wou geven. Het gaat over zusterschap in beweging, bewust ook, om op lange termijn te handelen en een bewonderenswaardig alternatief voor te stellen. Het idee komt uiteraard niet van mij. Ik heb erover horen praten… maar ik heb het nog nooit meegemaakt.»
Hoe is ‘Lingui’ ontvangen in Tsjaad?
«Zonder veel problemen. Eerlijk gezegd: zowel daar als hier zijn de weinige toeschouwers die het einde van de film niet snappen… oudere mannen. (
LINGUI ***
Hoe ver zou je gaan om je kind te helpen? Amina probeert te overleven in een buitenwijk van N’Djamena, de hoofdstad van Tsjaad. Haar familie heeft haar lang geleden verstoten, maar dankzij het sociale weefsel van haar buurt houdt ze het hoofd boven water. Tot haar 15-jarige dochter Maria vertelt dat ze zwanger is en — illegaal — abortus wil plegen om te ontsnappen aan Amina’s bestaan als paria. Alle verhoudingen in acht genomen waait er een zucht van de gebroeders Dardenne door dit verhaal over een kleine vrouw die in een vijandige omgeving vecht voor een zeer concreet doel. ‘Lingui’ onderscheidt zich echter van de Waalse filmmakers door het scenario halfweg open te trekken naar de buurt die stilzwijgend mobiliseert om Amina te helpen. Dat zijn de ‘lingui’, de ‘heilige banden’ die ons via het scherm symbolisch de hand lijken te reiken. ‘Lingui’ kan niet verstoppen dat zijn acteurs geen professionals zijn, maar deze fabel over solidariteit in een noodsituatie blijft niettemin hangen, door zijn thematiek en zijn spannende scenario.