‘Lucha libre', het sterke symbool van de cholitas

Het is 16u30 in El Alto, een banlieue op meer dan 4.000 meter hoogte in de Boliviaanse bergen, ten westen van de hoofdstad La Paz. Een massa volk komt bijeen in een klein stadion, het ‘Colosseum'. In het midden is speciaal voor de gelegenheid een ring opgetrokken. Toeristen gaan zitten op de plastic stoelen rond de ring. De Bolivianen nemen plaats in de tribunes, popcorn en frisdrank in de hand. Vandaag, zondag, is de grote dag. Die van het lucha libre, een worstelstijl die is overgewaaid uit Mexico.

Elke zondag kijken toeristen en locals reikhalzend uit naar de matchen, dé reden waarvoor ze helemaal naar El Alto zijn gekomen. De luchadoras zijn zogenaamde cholitas, Boliviaanse vrouwen met Aymara, Quechua en Spaanse roots. Ze zijn herkenbaar aan hun vlecht, bolhoed en pollera, een rok met veel franjes. In de ring vechten de cholitas tegen elkaar… of tegen mannen.

Meer dan choreografie

Om 17 uur is het zover. De cholitas stappen in de ring. In de ene hoek ‘Angela la Simpatica', in de andere ‘Martha la Altena'. Het publiek trakteert de twee autochtone vrouwen op een warm welkom. Dat is op zich al een kleine overwinning, in een land waar racisme en machismo vandaag nog altijd schering en inslag zijn.

In tegenstelling tot wat je zou denken, is het gevecht allesbehalve choreografie. De cholitas delen rake en pijnlijke klappen uit. Tijdens onze match wordt Angela in het publiek geslingerd en valt ze met haar hoofd tegen de hekken tussen de ring en de toeristen. Het is meteen duidelijk dat de cholitas niet doen alsof. Angela – echte naam: Leonor – bevestigt dat trouwens na de wedstrijd.

Na 20 minuten grijpt Angela haar tegenstandster langs achter en klemt haar armen en benen vast. Martha probeert zich wanhopig los te worstelen, maar tevergeefs. Angela laat haar prooi niet meer los. Enkele minuten later is het gevecht afgelopen. Angela wordt als winnaar uitgeroepen. Het publiek juicht, de jonge vrouw is in de wolken… maar kapot. "Onze gevechten lijken op choreografieën, maar we slaan elkaar echt. Deze keer heb ik bijvoorbeeld mijn hoofd en buik bezeerd», legt ze uit. De cholitas weten niet op voorhand wie gaat winnen. Dat hangt af van de klappen die ze uitdelen. «Martha stond met haar rug naar mij toen ik haar armen en benen vastgreep", vertelt ze. "Dat is hoe ik gewonnen heb. Als ik die greep niet goed had uitgevoerd, dan had ze me kunnen slaan en was ik misschien verloren." Angela is trots op haar overwinning, vooral omdat haar moeder voor de eerste keer is komen kijken. "Ze is hier nog nooit geweest", geeft ze toe. "Ze vindt het niet leuk dat ik vecht, omdat ze bang is dat ik gewond raak."

Even sterk als mannen 

Martha kan haar verlies maar moeilijk verkroppen. "Ik win graag", zucht ze. "Ik heb mezelf uitgeput en daar heeft mijn tegenstandster van geprofiteerd." Martha la Altena heet eigenlijk Jeni en vecht al vijftien jaar. Ze komt uit een familie van luchadors. Haar vader, broer en zus hebben allemaal dezelfde hobby. De 40-jarige cholita is beginnen worstelen door haar gewelddadige ex, de vader van haar eerste twee kinderen. De eerste keer dat ze zwanger was, was ze amper 18. «Toen hij me begon te slaan, durfde ik niets zeggen omdat ik mijn vader al had teleurgesteld", herinnert ze zich. Op een dag, toen ze weer een pak rammel kreeg, heeft Jeni zich verzet. Ze greep een pan en sloeg terug. "Ik was het beu om het slachtoffer te zijn. Genoeg is genoeg! Toen heb ik beslist om te beginnen worstelen. Zodat niemand me nog zou aanraken, vernederen en vertrappelen." Wat later heeft ze haar partner verlaten en een nieuwe man ontmoet, ook een luchador. "We trainen samen op onze koer", legt ze uit. "We vechten soms zelfs tegen elkaar in de ring. Maar dat vind ik niet leuk, want hij beschermt me en laat me winnen."

Huiselijk geweld

De lucha libre van de cholitas is symbool geworden van de strijd tegen vrouwendiscriminatie. In 2013 werd Bolivia in een rapport van de VN en een ander van de Pan-Amerikaanse Gezondheidsorganisatie nog gekwalificeerd als het slechtste land van Latijns-Amerika op het vlak van geweld tegen vrouwen. In La Paz en El Alto zijn de worstelende cholitas een rolmodel geworden voor andere Boliviaanse vrouwen die elke dag het slachtoffer worden van huiselijk geweld. "Na de wedstrijden komen vrouwen me raad vragen. Ik zeg altijd dat als hun man gemeen is, ze hem moeten verlaten." Voor deze Aymara is lucha libre, na haar kinderen, het beste wat haar ooit is overkomen.

Door Maïté Hamouchi

Cholas, een kruisbestuiving

De cholas zijn Boliviaanse vrouwen die geboren werden uit een kruisbestuiving van Aymara, Quechua en Spaans DNA. Hoewel cholitas eeuwenlang gediscrimineerd werden, is hun afkomst een nationale trots geworden. Door die mix schipperen ze vandaag nog altijd tussen twee culturen.

Het is moeilijk te achterhalen vanwaar precies hun traditionele, herkenbare klederdracht komt. Er bestaan verschillende versies, maar allemaal gaan ze terug tot het kolonialisme. Behalve dan als het gaat over de bolhoed, waar nog minder over geweten is.

De cholas zijn herkenbaar aan hun rok, hun bolhoed en de doeken die ze op hun rug dragen. De rok met veel franjes is een pollera. Hoe meer laagjes, hoe rijker ze zijn. Hun kostuum voor belangrijke feesten kan tot 2.000 dollar kosten. De bombín is de fameuze bolhoed die ze hoog op hun hoofd dragen. De outfit van de perfecte cholita is niet compleet zonder de bekende vlecht met een speciale clip op de punt, en de vele sieraden die ze dragen of op hun hoed vastmaken.

Foto's Metro