Tien interessante weetjes over whisky

Naar aanleiding van het verschijnen van seizoen 4 van Boardwalk Empire op dvd en blu-ray op 20 augustus, lijsten we hier tien weetjes over whisky voor je op. De topserie speelt zich af tijdens de Amerikaanse drooglegging van de jaren '20, toen het produceren, vervoeren en verkopen van alcohol verboden was in de Verenigde Staten. Ondanks het verbod werd er toch nog heel wat whisky gestookt en gedronken tijdens de drooglegging. Reden genoeg om de drank dus van iets dichter bij te bekijken.

Het woord whisky is een Engelse verbastering van het Gaelische woord uisce/uisge, dat 'water' betekent. De oorsprong daarvan is te vinden in de eerste gedistilleerde alcohol, die in het Latijn aqua vitae werd genoemd. Aqua vitae werd in het Schots-Gaelisch uisge beatha en in het Iers-Gaelisch uisce beatha, ofwel 'levendig water' genoemd.

Er wordt heel wat gemaakt van de schrijfwijze van deze drank. Sommige beweren dat de schrijfwijze afhangt van lokale spellingsregels, andere zeggen dat de schrijfwijze de oorsprong van de drank aanduidt. Zo wordt whiskey doorgaans gebruikt voor whiskey afkomstig uit Ierland en de Verenigde Staten, terwijl de rest van de wereld het woord whisky lijkt te verkiezen. Er zijn echter geen strikte regels rond, aangezien er ook Amerikaanse distilleerderijen zijn die hun product aanduiden als whisky.

Oorspronkelijk begon het distilleren van alcohol voor medische redenen. De eerste vermelding van gedistilleerde alcohol, of aqua vitae werd gemaakt in de dertiende eeuw, toen het gebruikt werd om pokken of koliek tegen te gaan. Distillatietechnieken verspreidden zich over Europa dankzij abdijen en artsen. Het vroegste bewijs van gedistilleerde drank uit mout, ofwel whisky, in Schotland komt uit 1494, wanneer broeder John Cor op bevel van de koning genoeg mout kreeg voor 500 flessen aqua vitae. Ondanks dat Schotland gezien wordt als het grote whiskyland, bevindt de oudste nog bestaande distilleerderij zich in Ierland. Bushmills kreeg in 1608 een vergunning om whisky te distilleren en produceert vandaag de dag nog altijd.

Er zijn heel wat verschillende soorten whisky. De klassieke Schotse single malt whisky wordt doorgaans gemaakt met één moutsoort, vaak wordt daarvoor gerst gemout. Er bestaan ook blended whisky's, die mengelingen zijn van moutwhisky's en graanwhisky's. In Amerika spreekt men ook van bourbon en rye. Rye is een whiskey waarvoor minstens 51% rogge is gebruikt. Voor bourbon geldt hetzelfde principe, maar dan met maïs. Als een bourbon minstens een jaar en dag rijpt in de staat Kentucky mag deze de naam Kentucky bourbon dragen.

Ondanks het feit dat whisky's vooral geassocieerd worden met Schotland en Ierland, wordt de drank wereldwijd gebrouwd. Zo hebben Japan, Australië, Canada, India en Duitsland ook een aantal bekende distilleerderijen. Zelfs in België worden een aantal whisky's gebrouwen. Zo heb je in België The Belgian Owl, een single malt en graanstoker Filliers produceert Goldlys, een blended whisky. De bierbrouwers van Moortgat en Het Anker hebben zich met Duvel Distilled en Goude Carolus Single Malt ook al aan whisky gewaagd.

Terwijl whisky op vaten aan het rijpen is, vervliegt er een deel. Gemiddeld neemt de hoeveelheid whisky in een vat zo per jaar met vier procent af. Het vervlogen deel wordt ook wel het engelendeel of de engelenbelasting genoemd. Vanaf dat de whisky uit het vat en in de fles is, kunnen de engelen er niet meer bij en vervliegt de drank niet meer. Whisky rijpt ook niet verder op fles. Misschien zitten die engelen daar wel voor iets tussen.

De Amerikaanse drooglegging was niet de eerste periode in de geschiedenis van whisky waarin de drank vooral illegaal werd gestookt. Nadat Schotland en Engeland in 1707 één land werden, verhoogden de Engelsen de taksen op whisky drastisch. Na de mouttaks in 1725 moesten de meeste Schotse distilleerderijen de deuren sluiten. 's nachts werd in zelfgemaakte distilleerketels nog whisky gestookt, zodat de rook niet zichtbaar was voor de belastinginners. De whisky die in 's nachts gestookt werd kreeg zo de naam moonshine.

The Whiskey Rebellion was een opstand tegen extra belastingen tijdens de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog. Door die oorlog tegen de Britten had de Amerikaanse staat extra inkomsten nodig. Daarvoor werd een accijns geheven op gedistilleerde dranken. Doordat whiskey veruit de populairste gedistilleerde drank was in die tijd in Amerika – het werd toen soms zelfs gebruikt als betaalmiddel – werd deze accijns de whiskey taks genoemd. Heel wat boeren die de overschot van hun graan distilleerden, weigerden deze accijns te betalen. The Whiskey Rebellion bereikte zijn hoogtepunt in 1794, wanneer 500 gewapende mannen het huis van belastinginner Generaal John Neville aanvielen in Pennsylvania. 13.000 manschappen werden naar Pennsylvania gestuurd om de situatie op te lossen maar de meeste opstandelingen waren al verdwenen tegen de tijd dat het leger arriveerde. The Whiskey Rebellion toonde aan dat de jonge natie, de Verenigde Staten, gewelddadig verzet tegen zijn wetten zou tegengaan.

Whisky en melk klinkt niet meteen als een goed mengsel, maar de producenten ervan kunnen het prima met elkaar vinden. Na het distillatieproces schiet er een pulp van de mout of de granen over, die nutteloos is voor de stoker. Maar die pulp bevat nog heel wat voedingsstoffen dus boeren voederen die pulp aan hun koeien. Whiskyproducenten zijn zo verlost van hun pulp en de boeren hebben goedkoop voer voor de koeien. Daarbovenop zorgt het eten van de pulp ervoor dat de koeien meer melk produceren.

Tijdens de drooglegging kon je nog whiskey krijgen in Amerika, maar dan enkel op doktersvoorschrift. Apothekers mochten dus nog whiskey verkopen, waardoor een apotheek een ideale dekmantel werd voor illegale stokers. Zo verdriedubbelde het aantal geregistreerde apothekers tijdens de drooglegging in de staat New York.