Raoul Peck over 'I Am Not Your Negro': "Ik heb geen enkele lijn van deze film zelf geschreven"

‘I am not your Negro' vertaalt de woorden van James Baldwin naar het grote scherm en confronteert het verleden met het heden, via beelden uit de popcultuur of historische en politieke gebeurtenissen. Een ambitieus project waar je tien jaar aan gewerkt hebt. Hoe heb je dit onderwerp benaderd?

Raoul Peck: "Voor het eerst in mijn lange carrière had ik het gevoel dat ik op de achtergrond moest blijven. Mijn job was de woorden, emoties en blik van Baldwin in de spotlights te zetten. Ik heb geen enkele lijn van deze film zelf geschreven. Baldwin is mijn leven. Ik zou eigenlijk moeten zeggen dat deze film me dertig jaar gekost heeft."

Is je film in de eerste plaats voor blanken bedoeld?

"Niet echt. De woorden van Baldwin overstijgen huidskleur. Het is een humanistisch discours. Hij bekritiseert niet het feit blank te zijn, maar wel te denken dat de privileges van blanken aangeboren zijn. Met deze film wil ik elk individu confronteren met zichzelf, zijn realiteit en zijn verleden. Daarom werkt hij ook overal, en niet alleen in een raciale context. Baldwin zei: Het is geen kwestie van rassen, maar van klassen."

Spreekt de titel niet vooral de blanke kijker aan?

"Ik spreek niemand aan, ik neem alleen een positie in. Sommige van mijn vijanden zijn zwart. Mobutu, bijvoorbeeld. De Rwandese genocide waren Rwandezen die elkaar uitmoordden. Ik kan me dus niet zomaar beperken tot huidskleur. Het is de rode lijn vanwaar de film begint, maar achter de titel schuilt een breder discours. Baldwin zei: Het is geen kwestie van blank of zwart, maar van wie je bent in de samenleving. Je draagt de realiteit van alle mensen op je schouders. Als je dat niet begrijpt, heb je niks begrepen."

Baldwin bekritiseert de hele westerse maatschappij…

"Ja, hij gaat heel ver als hij zegt dat “de geschiedenis gebouwd is op genocides”. Hij heeft het over oorlogen, invasies, kolonisatie onder het mom van humanisme… Hij zegt harde dingen, maar is nooit agressief. Hij verwelkomt je in het grote huis van het menselijke ras."

Niet alleen de woorden, maar ook de beelden zijn hard. Demonstraties van blanke racisten, gewelddadige confrontaties…

"Ja, maar het geweld is niet per se het meest constante aspect. Het meest constante is het gebrek aan empathie. We boetseren het beeld van de ander, we beslissen dat hij niet bestaat. Extremistische minderheden misbruiken dat gebrek aan empathie voor hun zaak."

Het is een discours dat tegenwoordig vaak opduikt in de popcultuur: de film 'Get Out', de serie 'Dear White People' op Netflix, waarvan Oscarwinnaar Barry Jenkins (‘Moonlight') een aflevering regisseerde…

"Mijn voorouders verdedigden al dezelfde ideeën. Wat wel nieuw is, is dat mijn generatie en die van Barry Jenkins en Ava DuVernay (regisseuse van ‘Selma') veel minder terughoudend zijn. We willen losbreken uit het hokje waarin de westerse samenleving ons geduwd heeft en we laten niemand bepalen wie we zijn of wat we mogen zeggen. Als Hollywood zijn structuur niet wil veranderen, so be it. Het echte debat gaat niet over wie al dan niet genomineerd is voor de Oscars, maar wel over de verdeling van de macht. Wie beslist welke films gemaakt worden? Daarom heb ik mijn film zelf geproducet. Want ik heb al die tijd naar jullie moeten kijken, zegt Baldwin. Maar jullie kijken niet naar mij. Het is tijd dat jullie je job doen. Ik heb de mijne gedaan."

Foto R.V.

Wie zijn de huidige opinieleiders op het vlak van burgerrechten?

"De realiteit is heel concreet: die zijn dood. In de film komen drie aanslagen aan bod: Martin Luther King, Malcolm X, Medgar Evers. Ze hebben de scheuten afgesneden toen ze uit de grond kwamen en ervoor gezorgd dat ze geen voorbeeld meer zijn. Martin Luther King heeft standbeelden gekregen, maar niemand heeft het over hoe radicaal hij was op het einde van zijn leven. En voor Malcolm X is nooit een standbeeld opgericht. Wat wil dat zeggen?"

Wat kan iemand die geïnteresseerd is in dit onderwerp dan doen? Baldwin (her)lezen?

"Absoluut. De prioriteit van mijn film is Baldwin weer in de kijker zetten, als voorbeeld voor een nieuwe generatie. Dat is ook een deel van mijn strijd. De twee films waar ik tien jaar aan heb gewerkt zijn niet toevallig deze en ‘The Young Karl Marx' (die binnen enkele maanden uitkomt). Voor mij zijn dat de fundamenten die me geholpen hebben de wereld waarin ik leef te begrijpen. Want wie de wereld niet begrijpt, kan niet vechten. Ofwel vecht je blind, zoals wanneer je stemt op Trump of Le Pen. Ik wil niet dom sterven, dus ik help mezelf."

Elli Mastorou