Kaktransplantaties: redt iemand anders' stoelgang je binnenkort van dementie?

'Clostridium difficile' ('C diff') is een lastige naam voor een al even vervelend beestje. De bacterie kan zonder risico in onze darmen overleven, maar reageert soms vijandig op sterke antibiotica. De toxines die C diff vervolgens afscheidt, zadelen je op met vreselijke pijn, hevige diarree en braken - wat in erge gevallen zelfs tot de dood kan leiden. Gelukkig kan een stoelgangtransplantatie (in volledige termen: Fecale microbiota transfer (FMT)) soelaas brengen: via een sonde in de neus of een colonoscopie vervangt iemand anders' gezonde jouw zieke darmflora. De resultaten van stoelgangtransplantatie worden nu met zoveel enthousiasme onthaald dat onderzoekers er ondere andere ook anorexia, dementie, autisme en zwaarlijvigheid mee willen behandelen.

Gele soep

Dat we beter twee keer zouden nadenken om onze stoelgang door te spoelen, is al langer geweten. Onze uitwerpselen en die van dieren zitten vol voedingsstoffen en (goede) bacteriën, waardoor ze vaak worden gebruikt als mest- of brandstof. In het oude China hadden schrijvers het al over "gele soep" (waarschijnlijk een vloeibare vorm van uitwerpselen) die gebruikt werden als remedie tegen voedselvergiftiging en hevige diarree. In de jaren 50 werd de techniek door de moderne geneeskunde herontdekt, maar het duurde nog tot vorig decennium voor FMT echt doeltreffender bleek dan antibiotica bij het bestrijden van C diff.

Stoelgangbank

Toch duurde het nog even voor de techniek echt van de grond kwam. In de beginjaren was vooral het verzamelen van stoelgang een probleem. Er werd toen beroep gedaan op familieleden of vrienden om een grote boodschap te doneren, maar langzaamaan ontstond het concept van een stoelgangdonor. In de Gentse stoelgangbank (GSB), de eerste in België, kunnen vrijwilligers hun uitwerpselen kosteloos binnenbrengen. Wel liggen de eisen hoog. Omdat je stoelgang veel anaerobe bacteriën bevat, die geen zuurstof verdragen, moet je de ontlasting binnen het uur inleveren. Ook verscheidene ziektes, tatoeages, en zwaarlijvigheid zijn niet toegestaan. Dat laatste zou om een nog onbekende reden samenhangen met je darmflora, wat ervoor kan zorgen dat de ontvanger van de stoelgang van een zwaarlijvige ook meer kans heeft op zwaarlijvigheid. Testen met dieren hebben bovendien uitgewezen dat darmbacteriën ook een rol kunnen spelen in darmkankers, bloeddruk en diabetes. De hoge voorwaarden voor donatie, die de lijst van vrijwilligers sterk uitdunnen, zijn dus wel degelijk noodzakelijk.

Wondermiddel

De populariteit van FMT zorgde ervoor dat velen zich niet meer beroepen op dokters om de procedure uit te voeren, maar met behulp van allerlei YouTube-filmpjes zelf tot transplantatie - in dat geval van een vriend of familielid - overgaan. Maar ook in de medische wereld heeft de populariteit van de techniek gevolgen. Zo zijn er al meer dan 300 klinische studies bekend die in stoelgangtransplantatie het mogelijke wondermiddel voor bijvoorbeeld autisme, dementie, anorexia en zwaarlijvigheid zien. Mark Wilcox, professor in de medische microbiologie aan de Universiteit van Leeds, uit in The Guardian echter zijn scepsis: "in de Verenigde Staten is het een belangrijke manier om geld te verdienen. Maar het is en blijft een experimentele procedure."

Ook in het UZ Gent werken ze aan andere toepassingsmogelijkheden, zoals bij de ziekte van Parkinson. Er zijn immers aanwijzingen dat je darmflora ook een invloed heeft op de werking van je hersenen. De genezende werking van het stinkend bruin goedje wordt ook onderzocht voor het prikkelbaredarmsyndroom, multiresistente ziekenhuisbacteriën, een chronische darmontsteking en een falende lever. Genoeg donaties zijn in ieder geval noodzakelijk om de projecten een slaagkans te geven. Je weet wat je te doen staat.