TIMEOUT. Europalia ‘Trains & Tracks’ brengt kunst tot in je rijdende trein: «Als je met de trein reist, krijg je tijd cadeau»
Europalia is back on track. En dat mag je best letterlijk nemen. Dit keer heeft het tweejaarlijkse cultuurfestival immers geen land als thema, maar een vervoersmiddel met een grote impact op de Europese geschiedenis: de trein. Kunstenaars als Rinus Van de Velde en Lize Spit brengen hun werk vanaf 14 oktober op en rond de sporen. We spraken met artistiek directeur Dirk Vermaelen over deze ‘Trains & Tracks’-editie.
Wat houdt Europalia juist in?
Tot nu toe stond altijd een land centraal, maar bij deze editie kiezen jullie voor het thema ‘Trains & Tracks’. Vanwaar die keuze?
«Er komen dit jaar een aantal verjaardagen rond treinen samen. Het is 175 jaar geleden dat Parijs en Brussel als eerste Europese hoofdsteden met elkaar verbonden werden, en ook de TGV en de Thalys bestaan respectievelijk 40 en 25 jaar. Om die verjaardagen in de kijker te zetten heeft Train World ons gevraagd om een festival rond treinen op poten te zetten. Dat zagen we meteen zitten, want het thema ligt ook heel dicht bij de visie van Europalia. De spoorwegen verbinden namelijk bijna alle uithoeken van Europa.»
Treinen zijn een grote inspiratiebron voor heel wat artiesten. Hoe komt dat, denk je?
«De trein en het spoor zijn dingen waar je niet omheen kan. Je kan de situatie vergelijken met de revolutie die het internet veroorzaakt heeft. Vroeger verplaatsten mensen zich te paard. Door een trein te kunnen nemen, kwam je plots veel sneller op je bestemming. Die uitvinding heeft de wereld toen kleiner gemaakt, net zoals het internet ons nu allemaal nog wat dichter bij elkaar brengt.»
We kunnen tijdens deze editie niet alleen in musea, maar ook in stations en zelfs in rijdende treinen kunst ontdekken.
«Voor ons was dat een vanzelfsprekende keuze. We maken iets rond treinen, dan moeten we ook aanwezig zijn op en rond die treinen. Als de evenementen enkel in musea zouden plaatsvinden, verliezen we volledig de connectie met het spoor. Daarom werkten we samen met de NMBS om de beste plekken te vinden om onze kunst te tonen. En die zoektocht ging vlot, want meer dan de helft van alle projecten speelt zich af op en rond de trein.»
Zullen pendelaars dagelijks kunnen meegenieten van het festival?
«Dat is absoluut de bedoeling. We willen een zo breed mogelijk publiek bereiken. Het festival is er echt niet alleen voor kunstkenners, maar ook voor toevallige voorbijgangers - jong en oud. We hebben ervoor gekozen om de meeste projecten ook gratis te maken. De trein is van ons allemaal, dus willen we iedereen bij Europalia betrekken.»
Pendelaars en kunst, is dat een goede combinatie?
«Zeker en vast. Ik heb zelf geen auto en neem dagelijks de trein. Ik droom er vaak weg en kom er op ideeën voor nieuwe projecten. Als je met de trein reist, dan krijg je eigenlijk tijd cadeau. Pendelaars lijken vaak gehaast in de stations, maar ze zitten minstens 20 minuten in een wagon en kunnen nergens heen. Die tijd gebruiken om van kunst te genieten, lijkt me ideaal. Ik hoop dat we ook na het festival meer kunst in stations en op treinen kunnen brengen.»
Op welke manier heeft de wereld van de trein jou al kunnen verwonderen?
«Treinen hebben een enorme impact gehad op de wereld, soms op de meest onverwachte manieren. Ik wist bijvoorbeeld niet dat het door de trein komt dat we vandaag allemaal hetzelfde, gestandaardiseerde uur gebruiken om de tijd aan te duiden. Vroeger hadden verschillende bestemmingen hun eigen lokale tijd, maar dat zorgde toen voor heel wat botsingen op het spoor. Door dezelfde tijd te gebruiken, kunnen we er nu voor zorgen dat twee treinen niet tegelijk op hetzelfde stuk spoor rijden. Ook heel wat kunstenaars zijn gestart door het spoor. Mohamed Toukabri, bijvoorbeeld, is beginnen dansen door een breakdancer die hij aan het werk zag in het station. Fantastisch, toch?»
We hebben vaak een romantisch beeld van de trein. Hoe komt het dat we er zo graag bij wegdromen?
«Als je de trein neemt om te reizen, dan begint je reis meteen. Je vertrekt uit je thuisstation en stapt zo ook weg uit je eigen realiteit. Je gaat meteen in die reismodus omdat je je op een trage, alternatieve manier verplaatst die tijd geeft om het landschap op te slorpen. De trein is ook een vorm van verlangen naar de manier waarop we vroeger reisden. Dat heb je allemaal niet in een krap vliegtuig.”
Jullie spelen ook in op de nostalgie van de trein. Op welke manier?
«In Train World gaan we dieper in op een van de meest mythische treinen, de Oriënt Express. Voor veel mensen is die beroemde trein pure nostalgie en blijft het een droom om ooit aan boord te kunnen stappen. We tonen de luxe en de grandeur, maar ook de politieke context waarin hij ontstaan is. De Oriënt Express heeft trouwens ook een Belgisch kantje, want de Belg Georges Nagelmackers heeft de spoormaatschappij gesticht die de luxueuze trein uitbaatte.»
Welke projecten raad je treinreizigers zeker aan?
«De lancering van de events in de stations op 15 oktober zal absoluut de moeite zijn. In het station van Brussel Noord brengt Boris Charmatz dan ‘La Ronde’, een zes uur durende dansvoorstelling waarin koppels elkaar voortdurend ontmoeten. De voorstelling is zeer indrukwekkend en gratis voor iedereen. En ook ‘Endless Express’ is meer dan de moeite waard. Dat is een project vanaf 23 oktober op verschillende bestemmingen langs de langste spoorlijn van België, tussen Oostende en Eupen. Ga maar eens een kijkje nemen in de stations van Leuven, Brugge of Oostende en je zal zeker en vast heel wat kunst kunnen ontdekken.»