MOVIES. ‘Athena’: «We wilden de vonk filmen die een heel land in vuur en vlam kan zetten»

Waar komt het idee voor een oorlogsfilm in een moderne Franse voorstad vandaan?

Romain Gavras: «Mijn co-scenarist Ladj Ly en ik hebben het verzonnen. Het uitgangspunt was om de vonk te filmen die een heel land in vuur en vlam kan zetten, en om het allemaal weer te geven via de intieme relatie tussen twee broers die verscheurd worden door woede. Hun rouwgevoelens doen uiteindelijk heel de fictieve wijk Athena kapseizen, en bij uitbreiding heel Frankrijk. We wilden het ook aanpakken als een Griekse tragedie en spelen met de symboliek van voorbije oorlogen om het pure realisme te overstijgen.»

Moeten we het verhaal Bijbels interpreteren?

«Op bepaalde vlakken wel, ja. Maar de Griekse tragedies zijn ouder dan de Bijbel. Ik sprak onlangs met een Britse journalist die de film shakespeariaans noemde. Dat klopt ook, maar zelfs Shakespeare is het allemaal bij de Oude Grieken gaan pikken.» (lacht)

‘Athena’ bevat ook militaire elementen uit het Romeinse Rijk, de middeleeuwen en andere tijdperken. Is dit een soort tijdloze oorlogsfilm?

«Precies. Je moet onmiddellijk denken aan Rome bij de scène waar de politiemannen met hun schilden een schildpadformatie vormen om zich te beschermen. In werkelijkheid gebruikt niemand die techniek nog vandaag. We brengen de wijk Athena ook in beeld alsof het een middeleeuws kasteel is dat bestormd wordt. We hebben opzettelijk visuele ijkpunten en symbolen in de film verwerkt om ervoor te zorgen dat je het verhaal niet kunt koppelen aan een specifieke tijd. Dit conflict is ook tijdloos. Het heeft altijd al bestaan. Elk conflict, waar ook ter wereld en wanneer het zich ook afspeelt, volgt altijd hetzelfde pad. In het begin heb je een reeks gebeurtenissen die een intieme pijn veroorzaken. En die lopen dan over in een open en alomvattend conflict.»

De openingsscène is op zich adembenemend. Hoe heb je die ontworpen?

«We hebben al snel besloten dat we het verhaal zo meeslepend en immersief mogelijk moesten maken. We wilden de actie in realtime meebeleven met de personages. Zij hebben geen tijd om na te denken, en dat is ook de indruk die de kijker moest krijgen. Ze moesten het gevoel hebben dat ze instinctief reageren in plaats van te analyseren. Ook al gaat het finaal om een verhaal over jongeren die de confrontatie aangaan met de politie en vuurwerk afsteken naar de autoriteiten.»

‘Athena’ is behoorlijk intens. Heb je geen schrik dat de film voor sociale onlusten zal zorgen?

«Niet echt. Ik denk niet dat cinema, videogames en rapmuziek jongeren gewelddadiger maken. Films zijn enkel een weerspiegeling van de tijd waarin we leven. Wat jongeren wel gewelddadiger maakt, is een gebrek aan onderwijs. De woede, al dan niet gerechtvaardigd, dat is waar de klepel hangt. Als iemand zich als The Joker verkleedt en in een Amerikaanse cinema op het publiek begint te schieten, is dat volgens mij niet de fout van de ‘Batman’-films. Dat kan verbazend klinken als je weet wie mijn vader is [de legendarische militante filmmaker Costa-Gavras, nvdr], maar ik geloof niet dat films de wereld kunnen veranderen. Ze kunnen ons misschien sigaretten doen roken omdat Marlon Brando er zo cool uitziet wanneer hij dat doet. Maar daar houdt het ook bij op.»

Hebben de films van jouw vader de wereld dan niet op zijn minst beïnvloed?

«Heb je de wereld van vandaag al eens goed bekeken? (lacht) Mijn vader is de eerste die het zal zeggen. Hij en zijn generatie van cineasten dachten echt dat ze een betere wereld konden creëren met cinema. Daar kun je vandaag nog moeilijk in geloven. Ik ben wat jonger en ik heb dus nog wat meer hoop dan hij, ook al heb ik ervoor gekozen om van ‘Athena’ een tragedie te maken. Dit is een bijzonder pessimistisch verhaal, maar ik denk dat het toch ook een cathartische waarde heeft. De jongeren die de film tot aan het einde bekijken, zullen zien wat hij eigenlijk echt zegt.»

Athena ***

Zijn alle oorlogen dezelfde? Wanneer ‘Athena’ uit de startblokken schiet, stijgt de druk zo snel dat je geen tijd hebt om je dat af te vragen. Een verbluffende sequentie (één shot) sleurt je mee met een bende jongeren die tot het uiterste zijn gedreven en een politiebureau overvallen. We volgen hen uiteindelijk in een gestolen politiecombi naar hun wijk in een voorstad, die ze gebarricadeerd hebben om de reactie van de autoriteiten op gepaste wijze op te vangen. ‘Athena’, geregisseerd door Roman Gavras (‘Le monde est à toi’) en mee geschreven door Ladj Ly (‘Les Misérables’), maakt komaf met de traditionele Franse ‘voorstadcinema’ en vindt liever de oorlogsfilm opnieuw uit. De relschoppers die zich klaarmaken voor de belegering lijken niet toevallig op middeleeuwse heren in hun burchten. En de politieagenten die hun schilden omhoog steken om zichzelf te beschermen doen meteen denken aan de beroemde schildpadformatie van de Romeinse legioenen. Gavras trekt na die ijzersterke openingsscène iets te vaak de kaart van de mooifilmerij, maar het neemt niet weg dat ‘Athena’ een unieke en intense ervaring blijft.