Panamarenko, absolute topnaam uit de Belgische kunstwereld
Panamarenko, die gisteren op 79-jarige leeftijd overleed, een van de belangrijkste Belgische artiesten van de twintigste eeuw noemen, is hem tegelijk eer en oneer aandoen. Want Henri Van Herwegen was veel meer dan alleen een kunstenaar. Hij was tegelijk ingenieur, uitvinder, visionair en dichter. Maar of het nu om zeppelins, onderzeeërs of vliegtuigen ging, Panamarenko was telkens op zoek naar de symbiose tussen kunst en techniek. Henri Van Herwegen wordt op 5 februari 1940 geboren in Antwerpen. Tussen 1955 en 1960 studeert hij er aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten. De jonge Henri is echter ook aan te treffen in de wetenschappelijke bibliotheek van de Scheldestad, waar hij zich op eigen houtje verdiept in de natuurwetenschappen.
Zijn eerste werken leunen aan bij de pop-art. Zijn artiestennaam is een samentrekking van drie dingen: ten eerste de luchtvaartmaatschappij PanAm, ten tweede het land Panama en ten derde Panteleimon Ponomarenko, een politicus uit de voormalige Sovjet-Unie, een naam die Van Herwegen hoorde op de radio.
Samen met kunstenaar Hugo Heryman geeft hij het magazine Happening News uit, in 1965 en 1966. Vrij vlug begint Panamarenko de droom te delen van de mythologische figuur Icarus: het vliegen op eigen kracht. In 1970 bouwt hij een van zijn belangrijkste werken, de "Aeromodeller", een luchtschip van 28 meter lang. Het gevaarte heeft de hele wereld rondgereisd en zit nu in de collectie van het Gentse S.M.A.K.
De "Aeromodeller" is het startschot voor de bouw van een hele reeks vlieg-, vaar en rijtuigen. De kunstenaar laat vaak in het midden of ze echt functioneren, maar test er ook enkele uit. Vooral met de verschillende versies van zijn gemotoriseerde rugzakken tracht hij echt op te stijgen.
In 1996 stelt hij in Antwerpen zijn stalen duikboot Nova Zemblaya voor. Het doel van het ontwerp is ermee naar Spitsbergen te varen, maar dat blijkt niet haalbaar.
Verschillende kunstwerken vinden hun weg naar het openbaar domein, zoals Batopillo in Hasselt en Pepto Bismo in de Antwerpse Seefhoek. De Vlaamse overheid kocht verschillende werken aan, die ook tentoongesteld worden. Zo is het "Vliegend Eiland" te zien in het Vlaams parlement.
Op 5 februari 2005 wordt Panamarenko 65 jaar. Op het stadhuis van Antwerpen wordt hij plechtig ontvangen door burgemeester Patrick Janssens, die hem prijst voor zijn "onaangepast gedrag, ook wel creativiteit genoemd". Datzelfde jaar verschijnt het lexicon "Copyright Panamarenko". De Vlaamse overheid weet op een veiling in Londen beslag te leggen op de legendarische Prova Car van Panamarenko, die een stek krijgt in het Antwerpse Museum voor Hedendaagse Kunst (M HKA).
Eind september 2005 opent in Brussel een grote overzichtstentoonstelling, waar Panamarenko het einde van zijn artistieke loopbaan aankondigt. In 2015 volgt er nog een tweede overzichtsexpo in het M HKA.
De vzw "Panamarenko Collectief" ziet begin maart 2006 het levenslicht. Het collectief wil het oeuvre van de kunstenaar promoten, toegankelijk maken, bestuderen, archiveren en verspreiden. Het jaar daarop schenkt Panamarenko het pand in de Antwerpse Seefhoek waar hij het grootste deel van zijn leven heeft gewoond en gewerkt, aan het M HKA. Het pand was sinds de dood van Panamarenko's moeder onderkomen geraakt, onder meer omdat de kunstenaar zijn papegaaien alle vrijheid gaf. Het wordt opgeknapt en is intussen te bezoeken in rondleidingen voor kleine groepjes.
Panamarenko huwt in 2003 met de 34 jaar jongere Eveline Hoorens, die met haar familie de ambachtelijke koffiebranderij Hoorens runt in het Oost-Vlaamse Michelbeke. De kunstenaar wordt in 1994 vereeuwigd in een nummer van de Limburgse rockgroep Noordkaap.
Naar aanleiding van de 80ste verjaardag van de kunstenaar in 2020 zijn in Antwerpen al diverse activiteiten en manifestaties voorzien, met in januari een pop-up expo in galerij Campo en Campo en in het najaar een tentoonstelling in virtual reality en een overzicht van zijn leven in het M HKA.
bron: Belga