Genocide Rwanda - "25 jaar later blijf ik met dezelfde vragen zitten"

"We zijn intussen 25 jaar na de vreselijke genocide, maar zitten nog ver van de waarheid over wat er tussen 1990 en 1994 is gebeurd." Dat stelt Johan Swinnen, in diezelfde periode Belgische ambassadeur in Rwanda, vast enkele dagen voor die genocide herdacht wordt. "Hoe komt dat er zoveel Rwandezen in de val zijn getrapt van de radicalisering, wie had daar baat bij, wie zat achter de crash van het vliegtuig van Habyarimana...? Daarover is nog altijd geen uitsluitsel, en dat maakt mij boos. De waarheid is namelijk een onontbeerlijk ingrediënt van rechtvaardigheid en ontwikkeling." Op goed honderd dagen brachten het Rwandese leger, Hutu-milities en burgers honderdduizenden Tutsi's en gematigde Hutu's om. De cijfers variëren tussen de 500.000 en 1 miljoen, met 800.000 als het meest genoemde cijfer. Ook over die lange duur heeft Swinnen vragen. "Als ik vraag waarom die genocide zo lang heeft geduurd, worden ze boos in Kigali", klinkt het. "Het regeringsleger van toen was een zootje. Als huidig president Paul Kagame toch gevierd wordt als de man die een einde gemaakt heeft aan de genocide, waarom heeft hij dat niet vroeger gedaan? En waarom stond hij zo weigerachtig tegenover handhaving, of terugkeer, van vreemde troepen, ook van de VN-troepen, zoals generaal Dallaire schrijft?"

Ook over de tientallen politieke moorden die in de jaren voor de genocide gebeurden, bestaat nog altijd geen duidelijkheid. "En over de moord op Habyarimana, door het neerschieten van zijn vliegtuig, zijn wel Rwandese en Franse onderzoeken geweest, maar nog altijd geen internationaal gemandateerd onderzoek. Waarom is dat zo? Daarover ben ik nog altijd verontwaardigd."

Voor Swinnen is het beantwoorden van die vragen essentieel. "Elke mens heeft een geheugen, een rechtvaardigheidsgevoel, een historisch besef... Je moet daar rekening mee houden. Daarom moet er eerlijk gezocht worden naar de waarheid. Zelfs als men die waarheid niet definitief kan vinden, moet er zeker een nederige inspanning gedaan worden. Ik durf geen voorstel te doen, maar misschien hebben de Zuid-Afrikanen dat met de Waarheids- en Verzoeningscommissie goed aangepakt."

De huidige aanpak van het regime in Kigali, waarbij elke hang naar waarheid onderdrukt en tegengewerkt wordt, is volgens Swinnen "verkeerd en vertrouwenondermijnend". "Op zijn minst moet er toch respect en verdraagzaamheid zijn voor wie op een eerlijke manier naar de waarheid op zoek gaat. Dat moet toch kunnen?"

bron: Belga