"Ik maak films om niet aan de dood te denken"

Zijn liefde voor filosofie heeft Woody Allen (79) nooit onder stoelen of banken gestoken, maar veel heil verwacht hij er toch niet van. In zijn nieuwste film ‘Irrational Man' beraamt een gedesillusioneerde filosofieprofessor (Joaquin Phoenix) een driest plan: wanneer Kant en Kierkegaard geen soelaas bieden, beraamt hij een perfecte moord om zijn existentiële ennui te verdrijven. Wij gingen op zoek naar de killer in Woody Allen.

U goochelt in uw werk en in interviews geregeld met filosofen. Maar als ik deze film zie, heb ik de indruk dat hun inzichten uiteindelijk weinig hebben mogen baten?

Woody Allen: «Filosofie is een leuke afleiding, maar meer ook niet. Ik ben in de filosofie ingewijd door mijn eerste vrouw. Ik was twintig, zij zeventien. Ze begon filosofie te studeren aan de universiteit, en vroeg geregeld mijn hulp. Wat ik in haar cursussen las over Kierkegaard, Nietzsche en co, zag ik tegelijkertijd ook toegepast in de films van Ingmar Bergman. Voor ik het wist raakte ik verslingerd aan filosofie. Ik kan er nog altijd erg van genieten, net zoals ik kan genieten van klarinet spelen of goochelen.»

Maar de zin van het leven vindt u er niet in?

«Nee. Filosofie kan je niet redden. Of je nu veel nadenkt of niet, doodgaan doe je uiteindelijk toch. En na de dood is er niets. Sartre beschreef het zo: van bij je geboorte ben je veroordeeld tot de dood. Je hele leven lang zit je in een cel te wachten op de doodstraf. En een uitweg is er niet: filosoferen, debatteren, in god geloven... Het haalt allemaal niets uit. Want op een dag hang je eraan. Dat zijn de feiten.»

Vrolijk wordt een mens daar niet van.

«Ik worstel al mijn hele leven met dat besef. Het enige dat je kan doen, is afleiding zoeken. Daarom maak ik films. Daarom kom jij 's avonds thuis en zet je de tv op. Of focussen we op kleine problemen: ‘Zal ik die job krijgen waarvoor ik gesolliciteerd heb?', ‘Zal die knappe vrouw voor me vallen?', of in mijn geval: ‘Zal ik Joaquin Phoenix kunnen strikken voor mijn volgende film?'. Als je met zulke zaken bezig bent, hoef je niet aan de dood te denken.»

Voor Abe Lucas, het hoofdpersonage van ‘Irrational Man', is de dood zelf net een goeie afleiding – maar dan wel de dood van iemand anders: hij plant de perfecte moord. Fantaseert u daar ook wel eens over?

«Ja. Als ik mensen zou kunnen vermoorden zonder gepakt te worden, dan zou ik op den duur alleen op de wereld overblijven, denk ik. (lacht) Ik zou de ene na de andere uit de weg ruimen. Ik heb het niet zo met mensen. Het is heel leuk om na te denken over hoe je de perfecte moord zou plegen. Daar is iets heel creatiefs aan, het is bijna zoals een scenario schrijven.»

Hoofdrolspeler Joaquin Phoenix lijkt in het echt al even getormenteerd te zijn als zijn personage Abe in de film. Of is dat een pose?

«Joaquin is een hele lieve, zachte man. Zeer professio<FZ,1,1,15>neel ook: hij kent altijd perfect zijn tekst en komt steevast op tijd. Maar wanneer je hem ziet, lijkt het alsof hij het gewicht van de hele wereld op zijn schouders draagt. Als je hem aan tafel vraagt om het zout door te geven, begint hij te puffen en te steunen. (lacht) Echt alles lijkt bij hem pijn te doen. Handig, want daardoor moest ik hem nauwelijks regisseren in de rol van Abe! Hij ziet er sowieso uit alsof elke minuut een lijdensweg is, dus ik hoefde de camera maar op hem te richten en hem te laten doen.»

U hebt thuis een lade vol ideeën voor films. Hoeveel zitten er daar nog in?

«Veel. Ik hoop dat ik lang genoeg leef om alle ideeën die ik heb te verfilmen – of nog langer natuurlijk.» (lacht)

Of om er tv-series van te maken. U bent momenteel aan het schrijven aan een reeks voor Amazon. «Het wordt een ramp», grapte u onlangs.

«Mja, dat was eigenlijk geen grap. (lacht) Voor het eerst in mijn leven heb ik het echt heel moeilijk met een scenario. Ik dacht dat het een makkie zou worden, omdat het tenslotte maar zes afleveringen van een halfuur zijn. Maar ik worstel er echt mee. Ik hoop dat ik Amazon niet zal teleurstellen. De inspiratie komt heel traag en moeizaam. Ik heb er echt geen goed gevoel bij.»

Waarover zal de reeks gaan?

«Zelfs dat heb ik nog niet beslist! Zo slecht gaat het. (lacht) Ik heb momenteel twee ideeën: als ik aan het ene werk, haat ik dat idee, en als ik dan naar het andere overschakel, haat ik dat ook. Dan ga ik weer terug naar het eerste, en zo verder. Tot ik aan allebei een bloedhekel heb.» (lacht)

Tot slot: u wordt eind dit jaar 80. Hoe gaat u uw verjaardag vieren?

«Zo bescheiden mogelijk. Er komt een punt in je leven – en dat ben ik al lang voorbij – waarop je verjaardagen begint te verafschuwen. Liefst van al zou ik er gewoon doorheen slapen. Want als ik mijn verjaardag vier, heb ik het gevoel dat ik op mijn graf aan het dansen ben.»

Lieven Trio