SpotlightNews

Ken Loach: "De overheid wil niet dat we het systeem in vraag stellen"

De klassenstrijd, die heeft Ken Loach altijd al uitgevochten met de camera in de vuist. Van ‘Cathy Come Home' tot ‘It's a Free World' en ‘The Wind That Shakes the Barley' (zijn eerste Gouden Palm), de Britse regisseur heeft zijn afkeer van kapitalisme en zijn sympathie voor verzet in alle mogelijke vormen nooit verstopt. Na zijn tweede Palm voor ‘I, Daniel Blake' legt hij uit waarom die strijd vandaag nog noodzakelijker is dan vroeger.
door
Mare
Leestijd 4 min.

Sociaal pamflet, portret van een man, liefdesverhaal… ‘I, Daniel Blake' is een rijke film. Maar waarover gaat hij precies?

Ken Loach: "Over de vriendschap tussen twee mensen die vastzitten in de bureaucratie van de overheid, die hen het geld afneemt dat ze nodig hebben om te overleven. Via deze bureaucratie werpt de staat hindernissen op voor werkzoekenden, om hen te ontmoedigen. Het doel is de burger te overtuigen dat als hij geen job heeft en arm is, dat zijn eigen schuld is. En dat hij daarvoor gestraft wordt. Het is belangrijk de schuld in de schoenen van de mensen te schuiven. Want als het niet de schuld van de mensen is, dan is het die van het systeem. En de overheid wil niet dat we het systeem in vraag stellen. Ze wil dat de armen hun plan trekken."

In 1966 draaide je ‘Cathy Come Home', het verhaal van een arbeiderskoppel dat in de armoede en op straat belandt. Een halve eeuw later snijdt ‘I, Daniel Blake' gelijkaardige thema's aan.

"De regie en het scenario zijn helemaal anders. Maar de problemen zijn inderdaad dezelfde. Behalve dan dat er in ‘Cathy' nog een gemeenschapsgevoel was. Mensen steunden elkaar. Vandaag is het erger, want die solidariteit is verdwenen. De maatschappij functioneert veel slechter dan in 1966. In die tijd was het idee dat mensen moeten kiezen tussen eten of zich verwarmen ondenkbaar. Vandaag is het een realiteit."

Toen je die film in 1966 maakte, hoopte je dat het beter zou worden… Teleurgesteld?

"We hadden niet gerekend op de komst van Margaret Thatcher tien jaar later. Maar net zoals de tegenstrijdigheden van het stalinisme tot zijn val hebben geleid, zullen die van het kapitalisme hetzelfde doen. Dat doen ze trouwens nu al. Iemand zei ooit dat de heersende klasse elke crisis zal overleven als ze de werkende klasse een hoge prijs laat betalen. Wie denk je? Lenin. Ik weet het, het is not done om hem te quoten, maar hij had gelijk (lacht)."

Beschouw je jezelf als een communist?

"Een socialist. Het communisme is besmeurd door Stalin, dus het is moeilijk dat woord te gebruiken zonder dat de mensen aan de goelags denken."

Word je softer met de jaren?

"Nee, integendeel. Ik word ongeduldiger. Tegenover de hypocrisie van politici, die beweren zich in te zetten voor de belangen van de arbeidersklasse, maar het tegenovergestelde doen…"

Je bent nu dus radicaler dan in je jeugd?

"Toen ik in de sixties naar politieke bijeenkomsten begon te gaan, ging het over de tegenstrijdigheden van het kapitalisme, over de ineenstorting van dit financiële systeem. We hadden het gevoel dat het volgende week zou gebeuren en dat de revolutie zou uitbreken. Maar ook al duurt het langer dan verwacht, de gebeurtenissen van de afgelopen 15 jaar bewijzen dat onze analyse juist was. Thatcher was in zekere zin een omgekeerde marxist. Ze begreep dat ze de werkende klasse kwetsbaar moest maken om het kapitalisme te doen werken. En dat heeft ze gedaan. Deregulering, privatisering, verzwakking van de vakbonden, liberalisering van de markt... Allemaal omgekeerd klassiek marxisme. Ik ben dus nog overtuigder dan vroeger, want alles wat we hadden voorspeld is uitgekomen. Maar op een of andere perverse manier is dat omgekeerd gebeurd."

Denk je dat de mensen voelen dat er iets grondig mis is in onze samenleving?

"Ja, de mensen weten dat ze bedrogen worden. Vorig jaar hebben de voedselbanken in het Verenigd Koninkrijk meer dan één miljoen maaltijden uitgedeeld, waarvan 400.000 voor kinderen. Hoezo, er is geen probleem? Vandaag ondervinden mensen overal in Europa de kost van de besparingen. En naar menselijke normen is die veel te hoog."

Wat zou jouw eerste maatregel zijn als premier?

"Verleidelijk! (denkt na). Ik zou investeren in de publieke en door de overheid gecontroleerde sectoren, om levensvatbaar werk te creëren in een domein dat compleet onteigend is door Thatcher en de volgende regeringen. Daarna zou ik alle privéondernemers verjagen uit de gezondheidszorg, zodat niemand zijn zakken vult op de rug van de mensen. Idem voor het vervoer en de nutsbedrijven. Het belang van de mensen moet weer voorrang krijgen op dat van bedrijven."

Je film heeft zelfs invloed gehad op het overheidsbeleid?

"Ik weet niet of dat mijn verdienste is (lacht). Maar de regering heeft inderdaad iets veranderd in de evaluaties. Als je dokter je ziekteverlof voorschrijft, stuurt de overheid een medisch expert via een privébedrijf. Zelfs wie ongeneeslijk ziek was, werd om de zes maanden geëvalueerd! Dat was idioot, dus heeft de regering beslist dat die mensen niet meer geëvalueerd moeten worden. Ze zouden eigenlijk al die evaluaties moeten afschaffen. Als je dokter zegt dat je te ziek bent om te werken, dan moet dat volstaan!"

Maak je nog altijd films om de perceptie van mensen te veranderen?

"Zo simpel is het niet. Als je je film als propaganda ziet, dan werkt het niet. Je moet gewoon de verhalen proberen te vertellen die je belangrijk vindt, anders mist je film urgentie. Je moet je laten motiveren door wat die mensen zouden gedaan of gedacht hebben. Alleen zo graaf je naar wie ze echt zijn en worden ze driedimensionale personen."